Economisch klimaat

Ondernemers zijn dit jaar duidelijk negatiever over de Nederlandse economie dan vorig jaar. Bijna drie op de tien ondernemers (29%) noemen de Nederlandse economie momenteel (zeer) slecht, terwijl dit vorig jaar nog slechts één op de zes (16%) was. In alle sectoren wordt de economie minder positief beoordeeld, en ook de verwachtingen over de toekomstige ontwikkeling zijn somberder. Over hun eigen bedrijf blijven ondernemers beduidend positiever dan over de economie als geheel, al is ook hier een lichte daling zichtbaar ten opzichte van vorig jaar. Ruim zes op de tien (62%) beoordelen de huidige situatie van hun bedrijf als (zeer) goed, tegenover twee op de drie (66%) vorig jaar. Vooral ondernemers in de Energie, (Maak)Industrie en Transport en logistiek geven vaker een (zeer) negatieve beoordeling. Daarnaast heerst er brede zorg over het ondernemingsklimaat. Ruim zes op de tien ondernemers ervaren het huidige klimaat als (zeer) slecht en evenveel ondernemers zijn (zeer) somber over hoe het ondernemingsklimaat zich in de komende 12 maanden gaat ontwikkelen.

Knelpunten voor bedrijven

Regeldruk blijft net als vorig jaar het meest genoemde knelpunt door ondernemers. Zes op de tien ondernemers ervaren dit inmiddels als een (heel) groot knelpunt, een duidelijke toename ten opzichte van vorig jaar toen dit nog vijf op de tien was. Ook hoge loonkosten, personeelstekorten en hoge energiekosten worden opnieuw vaak als (zeer) groot knelpunt ervaren.

Grotere bedrijven hebben daarbij vaker met (hele) grote knelpunten te maken. Vooral regeldruk, vergunningen, toegang tot het elektriciteitsnet en hoge loonkosten worden door hen vaker genoemd. Daarnaast zijn er duidelijke verschillen tussen sectoren. Zo speelt regeldruk relatief sterk in de sectoren Vastgoed, Transport en logistiek, Landbouw en Visserij en Bouw. Hoge loonkosten en belastingen of premies worden vooral genoemd door ondernemers in de sectoren Vastgoed, Horeca, Zorg en Welzijn en Transport en Logistiek.

Daarnaast ziet vier op de tien ondernemers het tekort aan personeel als een groot knelpunt, dit speelt nog extra in de bouw. Voor ondernemers in de Industrie, Landbouw en Visserij en Transport en logistiek is ook een ongelijk speelveld met buitenlandse concurrenten een belangrijke zorg.

De manier waarop politieke partijen deze knelpunten willen oplossen, weegt zwaar mee in de politieke voorkeur van ondernemers: voor acht op de tien is dit (zeer) belangrijk bij hun stemkeuze.

Politiek en bestuur

Het verminderen van regeldruk staat dan ook bovenaan de wensenlijst van ondernemers voor het aankomende kabinet: de helft van de ondernemers heeft dit als één van de belangrijkste drie punten gekozen die het kabinet moet aanpakken. Daarna wordt het verlagen van de werkgeverslasten het meest genoemd, waarbij twee op de vijf ondernemers dit als belangrijk aanduiden. Ook personeelstekorten, de stikstofproblematiek, onderwijs, regelgeving rondom zzp’ers en de uitbreiding van het stroomnet worden vaak genoemd als belangrijke aandachtspunten. De accenten verschillen per sector. Zo wordt regeldruk relatief vaak genoemd in de Financiële dienstverlening, Vastgoed, Cultuur, sport en recreatie en Landbouw en visserij. Een gelijk speelveld met concurrenten staat hoog op de agenda in de (Maak)Industrie, Transport en logistiek en Landbouw en visserij.

Het vertrouwen in politiek en bestuur is laag: in vrijwel alle sectoren zegt negen op de tien ondernemers ontevreden te zijn over de betrouwbaarheid en stabiliteit. Acht op de tien vinden bovendien dat de politiek onvoldoende oog heeft voor ondernemers. Bijna de helft laat zijn investeringsbeslissingen afhangen van het overheidsbeleid. Daarbovenop maakt meer dan de helft zich zorgen over de gevolgen van internationale politieke spanningen. Op dit moment zien ondernemers het toekomstig verdienvermogen en woningbouw als de grootste algemene uitdagingen voor Nederland.

U kunt de volledige rapportage van de Prinsjesdag peiling 2025 hier terug vinden.